DIJKSMA'S RENDEMENT

BL Commentaar 24 maart 2006 * Werkende vrouwen

door Tom Zwitser

Het nieuwste speeltje van een landelijke politica is het volgende voorstel: afgestudeerden moeten werken en wanneer ze
niet werken, moeten ze net als de werkenden hun studiefinanciering terug betalen. Ze argumenteert namelijk dat de
samenleving investeert in talent, maar deze investering ook wil terugzien.

Daarmee zouden bijvoorbeeld fulltime moeders die gestudeerd hebben en waarvan de samenleving de investering niet terug zouden
verdienen, zelf voor de kosten moeten opdraaien. Aldus Tweede-Kamerlid voor de PvdA, Sharon Dijksma. ‘Want’, zo zegt ze zelf op haar
website, ‘het is natuurlijk jammer dat vrouwen, maar netzo goed mannen, hun opgedane kennis niet in praktijk kunnen brengen.’ Ze wil dat
mensen die er bewust voor kiezen om niet te werken hun studiefinanciering terug betalen.

Nu heeft Sharon Dijksma een probleem; ze weet blijkbaar niet hoe de studiefinanciering in elkaar zit, al is dat in grote lijnen vrij simpel: De
studiefinanciering is in het verleden, onder het voorwendsel dat de hoogopgeleiden het later met een goed salaris makkelijk kunnen
terugbetalen, van een studietoelage omgezet in een lening. Nu het volledig een lening is, wordt achteraf een deel in een gift omgezet
wanneer de student niet langer dan 10 jaar studeert. De rest moet worden terugbetaald, evenredig naar de eigen draaglast over maximaal
25 jaar na het afstuderen. Welk bedrag daarna nog openstaat, wordt kwijt gescholden. Met andere woorden; het wil vreemd lopen wanneer
je niet het grootste deel terugbetaalt.

Uiteraard was dit destijds voor studenten een omstreden beslissing, die alleen kon worden genomen met de verzekering dat de
afgestudeerde later naar eigen draaglast de lening moesten terug betalen. Zoals ik net al aangaf, is het hoger onderwijs niet synoniem aan
een goed betaalde baan. Wanneer de studietoelage met deze reden is omgezet in een lening, is het opmerkelijk dat de volgende stap volgens
mevrouw Dijksma moet zijn dat mensen die voor ouderschap kiezen of misschien het klooster intrekken, toch hun lening moeten terug
betalen. Dijksma’s maatschappij heeft zo niks aan hun ‘talent’.

De samenleving mag dan wel in talent investeren middels onderwijs, maar wanneer een eventuele baan niet ligt in de lijn van de studie, is er
dan wél sprake van wederkerigheid? Krijgt de samenleving dan wél terug waarin ze geïnvesteerd heeft? In financieel opzicht wel, maar niet
in de vorm van het ontwikkelde talent zelf. Wanneer Dijksma’s argument opgaat, namelijk de investering in talent, dan moet ze er ook op
toezien dat de samenleving wel het ontwikkelde talent van gepast werk voorziet en niet iets heel anders. Of mag dat ook van haar:
geschiedenis studeren en vuilnisman worden? Of zou ze dit, net als ik, een absurd gevolg van haar argument vinden waaruit gelijk blijkt dat
het haar helemaal niet te doen is om talent en opgedane kennis? Als het haar om het ontwikkelde talent te doen is, dan zorgt ze ook maar
dat iedere afgestudeerde ‘iets’ vindt in zijn vakgebied. Dan heeft de maatschappij iets aan de ontwikkelde talenten en kennis en kan de
persoon in kwestie in alle rust de lening afbetalen. Maar, uiteraard is het haar niet werkelijk om het talent te doen, noch om de in de studie
opgedane kennis, maar alleen om het geld.

Want voor een groot deel van de afgestudeerden bij bijvoorbeeld geschiedenis, maar ook vele andere studies is het niet vreemd om
genoegen te moeten nemen met iets ‘heel anders’. Bij bedrijfskundigen, juristen en medici ligt dat niet zo moeilijk. De meeste van de
afgestudeerden in deze studies hebben weinig problemen met het vinden van een passende baan, en, wanneer ze kiezen voor een gezin zijn
de financiële mogelijkheden er meestal ook wel.

Kennelijk is voor Dijksma deelname aan de economie de enige legale bijdrage aan de samenleving. Een constructieve bijdrage aan het
voortbestaan van de samenleving door een gezin te verzorgen en daar optimaal in willen investeren is blijkbaar iets wat hooguit ‘lof’
verdient, maar dat vanuit de overheid alleen maar met kinderopvang moet worden beloond. Dit ziet Dijksma als steuntje in de rug voor de
moeders. Het is zo langzamerhand wel duidelijk dat knutselconstructies voor de kinderopvang niet bepaald een constructieve bijdrage aan
een gezond gezin zijn. In plaats van investeringen in een waardeloze managerscultuur zou de overheid wel wat meer mogen investeren in
het bijeenhouden van het gezinnen. Want als er een instituut van de samenleving investering en restauratie nodig heeft, dan is het de familie
wel.

Deze voorgestelde maatregel van Dijksma is de zoveelste afbraakpoging in de afgelopen decennia van familie en het gezin. Zo
langzamerhand is wel duidelijk dat een gezonde opvoeding niet tot stand komt in de kinderopvang, maar alleen in een compleet
familieverband. En zo langzamerhand is ook wel duidelijk dat het de overheid niet te doen is om investering in onderwijs zonder meer,
maar in het winstgevend maken van de studiefinanciering. Het lijkt wel alsof het hoger onderwijs halfslachtig geprivatiseerd wordt. Nu
gaat het nooit goed wanneer een non-profit instituut moet doen alsof ze geprivatiseerd is, maar ook niet wanneer ze moet doen alsof het
heel slecht is dat ze geld kost. Door al dit gerommel met alles wat er in het hoger onderwijs besloten en veranderd wordt, wil ik voorstellen
om dan ook maar gelijk het universitaire onderwijs consequent te hervormen, deels naar Amerikaans model. Universiteiten moeten
gesponsord worden en dat geldt ook voor de studenten die allerlei studiebeurzen kunnen krijgen. Privé-fondsen en overheidsfondsen zorgen
voor studiebeurzen. Bepaalde bedrijven sponsoren bepaalde studies. Studies die weinig winstgevend zijn voor het bedrijfsleven worden door
een kleine buffer van de overheid opgevangen. Zo voorkomen we tegelijk de leegloop van academisch onderzoekstalent naar Amerikaanse
universiteiten. Minder winstgevende studies moeten met een helder en duidelijk overheidsbeleid behouden worden.

Sharon Dijksma! Wanneer het gaat om geld, zeg dat dan, en schuif het verhaal niet af op ‘ontwikkelen van talent en toepassen van
opgedane kennis’. En wanneer we het er allebei over eens zijn dat het hoger onderwijs een draak van een systeem is, wees dan dapper, bijt
op de tanden en hervorm het hele hoger onderwijs! En pak ook direct de ondoorzichtige brei van machtige bestuursmannetjes aan, die de
hele universitaire wereld in hun zak hebben