Het precedent (2) Geert Wilders

Een week na de uitspraak van het hof over Wilders is het meeste er wel over gezegd. Ook werd er her en der gerefereerd aan godslastering. Maar het artikel 147 over godslastering van opa Donner werd onlangs geschrapt door Hirsch Ballin en speelt dus niet meer mee in de zaak Wilders. Wegens godslastering veroordelen was ook haast onmogelijk vanwege het precedent dat Gerard Reve in 1966 heeft gevestigd in het Ezelproces, maar nu zowel het artikel op godslastering en dus ook het Reve-precedent van tafel zijn, ruikt de rechtbank de mogelijkheid tot een nieuw precedent op andere gronden. Met andere woorden: Wilders kon pas vervolgd worden toen het verbod op godslastering werd geschrapt. Maar het is de vraag of dit proces niet juist een nieuw en nog ongewenster precedent schept dan dat van Gerard Reve.


Het tijdperk van het verbod op godslastering heeft gek genoeg juist een ongekende hausse aan onbestrafte godslasteringen en grove beledigingen aan Kerk en Christendom met zich mee gebracht, maar op het moment dat dit verbod is afgeschaft gaat de rechterlijke macht iemand vervolgen wegens zijn beledigingen aan de Islam.
Het recht heeft de gevaarlijke mogelijkheid gekregen om burgers te veroordelen naar eigen inzicht. Het is gegrond op de mogelijkheid van het recht om naar eigen inzicht namens burgers te spreken. Want in plaats van het geschrapte artikel over godslastering, is artikel 137 juist uitgebreid. En dat gaat over het beledigen van de wezenlijke kern van een groep mensen, zoals een bijbel of koran. Iemand kan nu dus veroordeeld worden wegens het beledigen van de kern van de groepering Islamieten, terwijl de Islamieten veroordeeld kunnen worden wegens het aanhangen van die kern van hun geloof. De kern is dus heilig en strafbaar tegelijk. Men moet de 'gewelddadige' kern van het eigen geloof of de eigen identiteit ontkennen, maar een ander aanklagen wanneer hij deze ontkende kern beledigt. De Islam moet veroordeeld worden wegens zijn haatzaaiende Koran, maar zodra deze veroordeling is uitgesproken mag de rechter vervolgd worden wegens het beledigen van de Islamieten. De rechter die vervolgens deze rechter gaat veroordelen, veroordeelt ook zichzelf, omdat hij de kern van de rechters als groep veroordeelt, namelijk het recht dat hij spreekt. Zo krom kan recht zijn.

Zeventig jaar godslastering heeft bovendien geleerd dat de kern vanzelf afwezig raakt wanneer deze lang genoeg belasterd wordt. Het Christendom dat door de decennialange godslasteringen is gegaan is enkel nog een zaak van zingeving, zoeken naar God, lief zijn met Jezus en vallen in de geest – van religieuze randzaken dus. En duidelijk alleen die randzaken die tonen dat de kern compleet zoek is. Randzaken die per definitie gederailleerd zijn. Geloven is een zoektocht geworden naar iets dat niet geformuleerd mag worden. Geloven is ontsporen. Maar niet alleen de kern raakt zoek, ook alle zaken die in verband staan met de kern – die analoog aan de kern zijn – raken zoek of derailleren. Godslastering is niet alleen het belasteren van God, maar van alles dat goed is in onze samenleving: moederschap, vaderschap, gezins- en verenigingsleven. Denk aan de concrete agenda van mei ’68: de symbolische moord op de vaders heeft tot de concrete moord op het vaderschap geleid. Het opjagen van vrouwen en hun carrieres heeft tot de verdoemenis van het moederschap geleid. Al het goede en eeuwige in de zaken wordt belasterd. De kern van zowel man als vrouw, van de mens als evenbeeld van God moet tot op de grond toe afgebroken worden. Het gaat dus niet alleen over geloof. Geloof en ongeloof zijn beide ontspoord omdat het niet alleen over godslastering gaat maar over het lasteren van al het goede.

De vrijheid om te belasteren is tegenwoordig groter dan de bescherming van alle goede zaken. Vrijheid van meningsuiting is belangrijker dan de goede zaak, of de kern ervan. Dus is de vrijheid om te beledigen de enige goede zaak geworden, boven alle andere zaken die in potentie zo slecht zijn dat ze zonder ophouden belasterd en beledigd mogen worden. Maar deze vrijheid mag niet belasterd, dat wil zeggen, ingeperkt worden want ze is volgens Wilders de kern van de democratie. Gek genoeg lijkt de periode waarin het verbod op godslastering van kracht was tevens een tijdperk waarin alles belasterd mocht worden. Om God te redden mocht alles belasterd worden. En wanneer alles belasterd wordt, verdwijnt van alles de goede kant, ja zelfs de weerschijn van het heilige. Wanneer alles gelasterd mag worden behalve God, verdwijnt God vanzelf.

Het kwam bij Voltaire vandaan, de idee dat we moeten strijden voor de vrijheid van de ander om te zeggen wat hij wil. Dat is precies het punt: niet alleen de mening van de ander is heilig, maar het feit dat hij alles moet kunnen zeggen is het allerheiligste. En daar is ook voor gestreden in diverse oorlogen: zowel op het slagveld, op de radio als op de televisie. Het is een grote Heilige Oorlog op diverse terreinen geweest met als doel om het het gewortelde leven en de oude structuren kapot te maken. Sinds die tijd veranderden principes in meningen, meningen in opinies, opinies in scheldpartijen en scheldpartijen in het belasteren als lifestyle. Hoe meer er gestreden is voor de vrijheid van de tegenstanders, hoe harder de tegenstander is gaan schelden. Sinds 1968 kon iedere Berlijnse student zeggen dat zijn vader of een andere vader is onderdrukt of gestorven voor de vrijheid. Welke vrijheid? De vrijheid om zijn vader te bevuilen en belasteren. En omdat zijn vader daarvoor is gestorven, of onderdrukt en bevrijd, moet zoonlief deze vrijheid naturlijk dankbaar aangrijpen en zijn vader voortdurend vervloeken.

De uitspraak van Voltaire is dus werkelijkheid geworden maar het is de vraag of hij dit voorzien had: er ontstaat nu een maatschappij vol individuen die voortdurend diegenen lasteren en vervloeken die deze maatschappij hebben opgebouwd; de maatschappij die voorziet in de plicht tot laster. Het gaat dus niet meer om een uiterste consequentie, namelijk dat Voltaire eventueel zou willen strijden voor de meningsvrijheid van zijn tegenstander, maar het gaat erom dat de uiterste consequentie tot enige voorwaarde is gemaakt: Voltaire moet al zijn vrijheden opgeven voor die ene vrijheid. Hij geeft zijn hele leven en krijgt er de laster voor terug. Je leven geven betekent dat iedereen alle vrijheden en eigen verantwoordelijkheden en gezag moet inleveren en in zijn hele bestaan wordt ingeperkt om belasterd te kunnen worden. Om belasterd te kunnen worden, moet je alles opgeven. Vrijheid van meningsuiting mobiliseert uiteindelijk het hele bestaan en zuigt al het goede eruit tot alleen de grootste rotzooi is overgebleven. Dat is de kern van de democratie – de slavenmoraal in het kwadraat. De hardste vloeker heeft de grootste vrijheid, want vloeken en lasteren is onze enige vrijheid. Hij is de beste democraat. Dankzij de sadomasochisten die het hem mogelijk maken.

Waar is het goede in een zaak waar de plicht geldt om alles wat zweemt naar goedheid direct te belasteren? Wilders zal vrijgesproken worden, dat weet iedereen. En als hij veroordeeld zal worden (tot een kleine boete of symbolische straf), zal de publieke opinie hem vrijspreken, de weblogs brullen nu al. Maar deze vrijspraak is tevens een nieuw precedent. Want aan Reve's precedent kan niet meer gerefereerd worden. Reve’s proces legaliseerde de meest grove godslasteringen die toen al lange tijd gaande waren. Wilders proces zal iedere laster institutionaliseren als enige goede daad die een democraat kan begaan. Ook deze laster is al lange tijd gaande. Al het ‘overige goede’ dat opduikt moet gelasterd worden ter meerdere eer en glorie van het enige echte democratische goed; de vrije laster.

Het is allemaal het gevolg van een recht dat zichzelf als enig recht beschouwt. Vroeger was iedere rechtspraak geworteld in gewoonterecht, in burgerfatsoen en in volkse concensus. Het recht werd gesproken namens alle burgers en namens het impliciete 'recht uit gewoonte' waarvan de hele samenleving doortrokken was. Maar het volk en de structuren moesten kapot. Daarom heeft het recht alle rechtspraak naar zich toegetrokken, tot aan de corrrigerende tik in de opvoeding aan toe. De burger mag niet meer uit gewoonte handelen en mag zijn kinderen niet meer richten en onderrichten. Al dat goede moest kapot. Zowel het oordeel als het vooroordeel worden hem uit naam van hemzelf afgenomen. Dit recht is een paradox geworden omdat ze niet meer wortelt in en leunt op het gewoonterecht, maar de goede gewoontes keer op keer afstraft. Een recht dat zichzelf als enig recht beschouwt, is niet recht maar krom.

De beide mogelijkheden in dit proefproces zijn allebei problematisch omdat het recht problematisch is. Of men spreekt een veroordeling uit in de zaak Wilders hetgeen werkt als een boemerang waardoor het recht uiteindelijk zichzelf zal moeten veroordelen, of de rechtbank spreekt Wilders vrij en institutionaliseert alle onrecht en slechtheid als hoogste goed. Ik denk dat het recht voor zichzelf kiest en Wilders vrijspreekt of slechts symbolisch bestraft. Het probleem is niet Wilders zelf. Hij staat in een langere rij beledigers van godsdienst en andere goede zaken. Het probleem is dat het recht tot onrecht wordt omdat ze haar eigen rechtslegaliteit, namelijk het gewoonterecht ontkent en bestrijdt.